σπάθη

η, ΝΜΑ, και σπάδη Α

1. μικρό εργαλείο που χρησιμοποιείται, για την ανάμιξη διαφόρων υλικών και ουσιών, κν. σπάτουλα

2. ο μίσχος άνθους ή το στέλεχος κλάδου («τόξα δὲ εἶχον ἐκ φοίνικος σπάθης πεποιημένα», Ηρόδ.)

νεοελλ.

1. σπαθί

2. (στρ.-αθλ.) παλαιό αγχέμαχο όπλο τών ιππέων και, μεταγενέστερα, όπλο ξιφασκίας

3. ξύλινος ή σιδερένιος μοχλός τού αρότρου

4. (υφαντ.) καθένας από τους δύο κανόνες με τους οποίους συγκρατείται το χτένι όρθιου υφαντικού ιστού

5. ναυτ. βραχώδης ύφαλος μικρού πλάτους και σχετικά μεγάλου μήκους, οποίος είναι παράλληλος προς την ακτογραμμή

6. βοτ. μεγάλο βράκτιο φύλλο που περιβάλλει την ταξιανθία σπάδικας

7. φρ. «ναυμάχος σπάθη»

ναυτ. σπαθί μικρού μήκους που χρησιμοποιήθηκε σε παλαιότερες εποχές ως όπλο κατά τις εμβολές σε εχθρικά πλοία

αρχ.

1. πλατύ κοπίδι από ξύλο ή μέταλλο

2. πλατύ και επίπεδο ξύλο το οποίο χρησιμοποιούσαν οι υφαντές στον όρθιο αργαλειό για να χτυπούν το υφάδι και να κάνουν πυκνό το ύφασμα («ὕφασμα τοῡτο, σῆς ἔργον χερὸς σπάθης τε πληγὰς ἔσιδε», Αισχύλ.)

3. το πλατύ μέρος κουπιού

4. η ωμοπλάτη

5. ξυστρί

6. στον πληθ. αἱ σπάθαι

α) οι όνυχες άγκυρας («πλοῑον σὺν ἀγκύραις σιδηραῑς δυσὶ σὺν σπάθαις σιδηραῑς», πάπ.)

β) πλατιές πλευρές.

[ΕΤΥΜΟΛ. Κατά μία άποψη, η λ. σπάθη ανάγεται στην ΙΕ ρίζα *sp(h)edh- με σημ. «μακρύ, επίπεδο κομμάτι ξύλου» και αντιστοιχεί στα αρχ. σαξ. spado, αγγλοσαξ. spade, spadu, βόρ. άνω γερμ. Spaten, γερμ. spadan. Αξίζει επίσης να σημειωθούν τα λατ. δάνεια spatha και spatula < σπάθη «σπαθί, σπάτουλα»].